Taştan inşa edilen oda mezarların kökeni tam olarak bilinmemekle birlikte sanduka mezarların doğal gelişimi sonucu doğmuş olmalıdır. Yapısal olarak sanduka mezarlara benzer oluşları dikkat çekmektedir. Sanduka mezarların büyük çoğunluğu bireysel gömmeler için kullanılmıştır. Ancak oda mezarlardaki gibi toplu gömme yapılan, çok sayıda buluntu elen geçen sanduka mezarların varlığı, bu  gelişimi gösteren bir ipucu olmalıdır. Orta Fırat boyunca kayaya oyulan oda mezarlar ise; bölgenin kalkerli yapısından dolayı ortaya çıkmıştır. Coğrafyanın kültürü şekillendirmesinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkan bu mezarlar toplu gömmeler için ETÇ boyunca uzun bir süre kullanılmıştır.

Mezarların Konumu: Oda mezarların neredeyse tamamı bir yerleşime bağlı olarak karşımıza çıkmaktadır. Yerleşimin bitişiğindeki mezarlık alanında veya evlerin içinde ve büyük olasılıkla surların içinde bir yere inşa edilmiştir.  Tilmen Höyük, Lidar Höyük, Oylum Höyük ve Titriş Höyükteki oda mezarlar bu gruba girmektedir. Oda mezarlar ekstramural mezarlık alanlarında da bulunmaktadır. Titriş Höyükte hem ekstramural mezarlık alanında, hem de yerleşim içinde oda mezarlara rastlanmaktadır. Gedikli Höyük ekstramural mezarlık alanında, diğer mezarlardan bir duvar ile ayrılmış oda mezarlar bulunmuştur. Hayaz Höyükte ise ETÇ başlarında höyükte yerleşim varken, dönemin sonlarına doğru terk edilen yerleşim yerinde bir oda mezar bulunmuştur. Kayaya oyulan oda mezarlar; yerleşim alanı dışında, mezar yapımına uygun doğal arazide karşımıza çıktığı için, bu grup içinde değerlendirilebilir.

Bir diğer grubu daha önce bu bölgede bilmediğimiz, tamamen farklıbir karakter gösteren, bir yerleşime bağlı olmayan, Gre Virike  gibi ölü kültüyle bağlantılı törenlerin düzenlendiği kutsal alanlarda bulunan anıtsal mezarlar oluşturmaktadır. Oda mezarların konumları nasıl olursa olsun, ölü gömme adeti açısından büyük bir fark olmadığı, hepsinin benzer özellikleri yansıttığı bilinmektedir.

Yapısal Özellikleri: Mezarlar yapısal özelliklerine göre iki ana gruba ayrılmaktadır:

A- Taştan İnşa Edilen Oda Mezarlar: Oldukça yaygın olarak karşımıza çıkan, taştan inşa edilen, tek odalı mezar yapılarının  ortak özelliği; duvarlarının çeşitli boy moloz veya blok taşlarla kuru duvar tekniği ile bazen çamur harç kullanılarak inşa edilmiş olmalarıdır. Duvarlar genellikle düz inşa edilmiştir.  An-cak oval şekilli Gre Virike ve Tilmen Höyük mezarlarının duvarları çatıya doğru daralarak içbükey örülmüştür. Benzer oda mezarlar Jerablus Tahtani, Tawi ve Tell Beydardan bilinmektedir. Mezarlar şekil olarak dikdörtgen, oval veya yuvarlak planlıdır. Dikdörtgene yakın yamuk veya köşeleri yuvarlatılmış dikdörtgen planlı mezarlar da vardır. Gre Virike’de oval ve yuvarlak planlı oda mezarların varlığı bilinmektedir. Mezarların yapımında bölgede doğal olarak bulunan taş cinsleri olan bazalt ve kireç taşı kullanılmıştır. Mezar odalarının boyutları birbirinden oldukça farklıdır. Uzun kenarları 5 metre ile 2  metre arasında ve kısa kenarları 1,25 metre ile 3,50 metre arasında değişmektedir. Tavandan tabana mezar odalarının ortalama yükseklikleri ise 2,40 metre ile 1,30 metre arasında değişmektedir.Mezar odasının tavandan tabana kadar olan yüksekliği ve kullanıldığı dönemdeki toprak yüzeyinde olup olmaması önemli olup işlevsel bir özelliğe işaret etmektedir. Toprak yüzeyinden diğerlerine göre daha derinde olan Hayaz Höyük oda mezarının yüksekliği 1 metredir. Oda mezarların en önemli yapısal özelliklerinden birisi de dar kenardan açılan kapı ve bir giriş mekanının olmasıdır. Mezarlarda yön birliği olmadığından girişlerinin yönünde de bir birlik bulunmamaktadır. Sadece bir insanın geçebileceği genişlikte olan kapı geçişleri tek veya iki adet levha şeklindeki taşların dikey konulması ile kapatılmıştır. Mezarlara girilip çıkıldığını gösteren tek veya çift kanatlı giriş kapıları dromos olarak da adlandırılan bir giriş mekanı ile bağlantılıdır. Mezar odasına girerken iki ya da üç sıra levha taşından yapılmış basamaklar, mezar odası ile geçişme-kanını ayırmaktadır. Bu basamaklar Gedikli, Hayaz Höyük, Gre Virike, Lidar Höyük ve Oylum Höyük mezarlarında açığa çıkartılmıştır. Nadirende olsa yandan girişi olmayan Tilmen Höyük oda mezarı gibi örneklere, kapak taşı kaldırılarak üstten girilmiş olmalıdır. Mezarların çatısı genellikle 3 – 4 büyük levha taşı ile düz bir şekilde kapatılmıştır. Oylum Höyükte bir mezarın çatısının kerpiçle kapatıldığı ve Gre Virikedeki bir başka örneğin çatısının taştan sahte kemerli olduğu dikkate alınır-sa, mezar çatılarının her zaman levha taşıyla kapatılmadığı ve düz olmadığı görülmektedir. Mezarların tabanları genellikle sıkıştırılmış topraktır. Ancak Gediklide tabanı çeşitli boy çakıl taşları ile döşenen oda mezarlar da vardır.

Karkamış çevresinde yer alan höyüklerden Tell Kara Hasan Höyüğü ve Tell Amarna Mezarlığında taştan inşa edilmiş mezarların varlığı bilinmektedir. Güney doğu Anadolu Bölgesinde özellikle Gaziantep ili civarında müze kurtarma kazıları sonucu açığa çıkartılan çok sayıda taş duvarlı oda mezar vardır. Bunların arasında; Gaziantep ili, Şahinbey ilçesi, Mazmahor köyünde , Oğuzeli ilçesi Tünp Höyükte, Yavuzeli ilçesinde Göbek Höyükte ve Til Habeş Höyüğünde , Kazıklı Höyükte Ay yıldız köyünde, Kilis ilinde Leylit Höyükte, Şanlı Urfa ili Halfeti ilçesinde tesadüf sonucu bulunan oda mezarları vardır. Bu mezarlar, bölgede araştırma-ların artmasıyla, oda mezar sayısınında  artacağını  göstermesi bakımından önemlidir.

Gaziantep Müzesi tarafından Gaziantep ili, Oğuzeli ilçesinde kurtarma kazısı yapılan, kayaya oyulmuş, düzgün olmayan şekilli bir oda mezar bulunmuştur. Mezar 4 metre uzunluğunda, 2,5 metre genişliğinde, 1,30 m yüksekliğinde, girişi doğu yönde ve mevcut zeminden 1,9 m derinlikte bulunmuştur. Gaziantep ili, Şehit kamil ilçesi, Sam köyünde yer alan kalker bir tepenin kuzey yamacında, kayaya oyulmuş, tam bir geometrik şekil vermeyen 2,60×1,35 metre ölçülerinde ve 1,05 m yükseklikte bir oda mezar kazılmıştır. Gaziantep ili, Şahinbey ilçesi, Konak Mahallesinde 3 metre çapında, 1 metre yüksekliğinde, girişi kuzeyde ve basık yarım küre şeklinde kireç taşı kayaya oyulmuş bir oda mezar açığa çıkartılmıştır. Mezar odasına arazi yüzeyinin 1 m altında ulaşılmıştır. Şanlı Urfa ili, Halfeti ilçesine bağlı Yukarı Göklü beldesinde kayaya oyulmuş bir oda mezarın varlığı bilinmektedir. Karkamışın 30 km batısında, Tilbeşarın 10 km güney doğusunda, Sacır Suyunun batı kenarında bulunan Dibecik köyünde yüzey-den bir kuyu ile ulaşılan oval biçimli bir kaya mezarı bulunmuştur. Gaziantep ili, Burç ilçesinde bulunan Lohan Höyüğünün eteğinde daha önceden buluntuları yağmalanmış, kaya içine oyulmuş bir oda mezar bulun-muştur. Mezar odası 2×3 metre ölçülerindedir. Gaziantep ili, İslahiye ilçesinde bulunan Zincirli Höyüğün 750 metre batısında bir kireç taşı tepenin eteğinde kayaya oyulmuş bir oda mezar kazılmıştır. Son senelerde Tilbeş Höyükte de kayaya oyulan bir mezarın varlığı bilinmektedir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ETÇ boyunca, kayaya oyulan mezarlar çok yaygın görülen bir mezar türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Kuzey Suriye’de aynı dönemde El-Qitar, Tawi, Tell Banat, Şemseddin, Tell al-Abd, Djerniyee Tell es-Sweyhat gibi merkezlerde kayaya oyulmuş tek ya da daha fazla odalı mezarlar mevcuttur.Kayaya oyulan ve taştan inşa edilen oda mezarlar yapısal açıdan farklılık göstermesine karşın, genel olarak benzer ölü gömme geleneklerini göstermektedir. Bu tür mezarların ETÇ boyunca dağılımlarına baktığımızda, özellikle Orta Fırat Havzasında yayılış gösterdiği anlaşılmaktadır .